haruspex

Latine

Appellatio pronuntiatusque

API: /haˈrus.peks/

(classice)

Syllabificatio phonetica: ha·rus·pex — morphologica: haru-spex

Formae aliae

• aruspex (-icis, m.), harispex, arispex

Notatio

A lingua prisca Indoeuropaea *ǵhrH₂-u- “intestina” et speć- “specere” nisi a lingua Etrusca sit.

Nomen substantivum

hărusp|ex, -ĭcis masc.

1. √ Vates qui omina ab extis victimarum specit.
2. Qui res futura praedicit.

Dictiones collatae

Synonyma

1. extispex, extispicus
2. vātēs, prophēta

Dictiones derivatae

• haruspica fem.
• haruspicālis, aruspicālis
• haruspicia, aruspicia
• haruspicīnus
• haruspicium

Translationes

Vates qui omina ab extis specit	dilatare ▼

Vates qui omina ab extis specit	collabi ▲

Anglice: haruspex (en) Germanice: Opferschauer (de) m, Haruspex (de) m Italice: aruspice (it) m

Qui res futura praedicit	dilatare ▼

Qui res futura praedicit	collabi ▲

Anglice: diviner (en) Germanice: Wahrsager (de) m, Weissager (de) m, Seher (de) m, Hellseher (de) m Italice: indovino (it) m

Loci

M. Tullius Cicero -106…-43	Marcus Terentius Varro -116…-27	Titus Livius -58…+17	Albius Tibullus -54…-19	P. Ovidius Naso -42…+18	M. Fabius Quintilianus ca. 35-100	Marcus Valerius Martialis 40-103	Decimus Iunius Iuvenalis ca. 60-130	P. Cornelius Tacitus 55-117
class.	class.	class.	class.	class.	I	I	II	II

Latinitas Romana

class.  (45 a.C.n. / 709 a.u.)

• Idem facit in natura deorum: dum individuorum corporum concretionem fugit ne interitus et dissipatio consequatur, negat esse corpus deorum sed tamquam corpus, nec sanguinem sed tamquam sanguinem. Mirabile videtur quod non rideat haruspex cum haruspicem viderit; hoc mirabilius quam ut vos inter vos risum tenere possitis? —De natura deorum Ciceronis

class.  (ca. 37 a.C.n. / 717 a.u.)

• Quod est in versu alcyonis ritu , id est eius instituto, ut quom haruspex praecipit, ut suo quique ritu sacrificium faciat, et nos dicimus XVI viros Graeco ritu sacra, non Romano facere. —De lingua Latina Varronis

class.

• Matrem eius quondam pro pupillo eo procurantem familiare ostentum, cum respondisset haruspex summum quod esset imperium Capuae perventurum ad eum puerum, nihil ad eam spem adgnoscentem dixisse ferunt: Ne tu perditas res Campanorum narras, ubi summus honos ad filium meum perveniet. —Ab urbe condita Titi Livii

class.  (ca. 19 a.C.n.)

• Tu procul eventura vides, tibi deditus augur

Scit bene, quid fati provida cantet avis,

Tuque regis sortes, per te praesentit haruspex,

Lubrica signavit cum deus exta notis;

Te duce Romanos numquam frustrata Sibylla,

Abdita quae senis fata canit pedibus. —Elegiarum libri II Tibulli

class.  (ca. 2-8 p.C.n.)

• quae simul adspexit Tyrrhenae gentis haruspex,

magna quidem rerum molimina vidit in illis,

non manifesta tamen; cum vero sustulit acre

a pecudis fibris ad Cipi cornua lumen,

‘rex,’ ait ‘o! salve! tibi enim, tibi, Cipe, tuisque

hic locus et Latiae parebunt cornibus arces.

tu modo rumpe moras portasque intrare patentes

adpropera! sic fata iubent; namque urbe receptus

rex eris et sceptro tutus potiere perenni.’ —Metamorphoses Ovidii Nasonis

saec. I.  (ca. 90-96 p.C.n.)

• Est et in dividendis verbis observatio, mediam litteram consonantem priori an sequenti syllabae adiungas. «Haruspex» enim, quia pars eius posterior a spectando est, s litteram tertiae dabit, «abstemius», quia ex abstinentia temeti composita vox est, primae relinquet. —Institutio oratoria Quintiliani

saec. I.  (ca. 85-102 p.C.n.)

• Vite nocens rosa stabat moriturus ad aras

Hircus, Bacche, tuis victima grata focis.

Quem Tuscus mactare deo cum vellet haruspex,

Dixerat agresti forte rudique viro,

Ut cito testiculos et acuta falce secaret,

Taeter ut immundae carnis abiret odor. —Epigrammata M. Valerii Martialis

Latinitas postclassica

saec. II.  (ca. 100/128 p.C.n.)

• spondet amatorem tenerum vel divitis orbi

testamentum ingens calidae pulmone columbae

tractato Armenius vel Commagenus haruspex;

pectora pullorum rimabitur, exta catelli

interdum et pueri; faciet quod deferat ipse. —Saturae D. Iuni Iuvenalis

saec. II.  (ca. 105-110 p.C.n.)

• Octavo decimo kalendas Februarias sacrificanti pro aede Apollinis Galbae haruspex Vmbricius tristia exta et instantis insidias ac domesticum hostem praedicit, audiente Othone (nam proximus adstiterat) idque ut laetum e contra rio et suis cogitationibus prosperum interpretante. —Historiae P. Cornelii Taciti